Kalendarium
Działalność Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” zajmuje szczególne miejsce w powrześniowej historii Polski. Wynika to z faktu, iż oddział rozpoczął swoją działalność w okresie, kiedy struktury konspiracji wojskowo – politycznej nie były jeszcze skrystalizowane i brak było opracowanych metod walki z okupantem. Był on wówczas najlepiej zorganizowanym i bojowo najaktywniejszym oddziałem podejmującym walkę zbrojną z okupantem hitlerowskim w kraju. W trakcie działalności oddziału przez jego szeregi przeszło około 600 żołnierzy i oficerów. Dowódca oddziału bez żadnej przerwy w walce stanął na czele oddziału wydzielonego, nie mając możliwości korzystania z doświadczeń innych. Major Henryk Dobrzański był przekonany o słuszności podejmowanych działań, gdyż głęboko wierzył, że na wiosnę 1940 roku alianci podejmą działania zbrojne na Zachodzie. „Hubal” widział potrzebę przygotowania do tego czasu zaplecza i w tym celu opracował strukturę Okręgu Bojowego Kielce, który miał zapewnić mobilizację kilku tysięcy ludzi. Podstawową kadrę dowódczą dla zmobilizowanych stanowić mieli żołnierze z oddziału wydzielonego mjr. „Hubala”.
Mimo, iż bezpośrednia walka z okupantem, do czasu rozpoczęcia działań zbrojnych na Zachodzie, nie była zasadniczym celem działalności oddziału, to okupacyjna rzeczywistość sprawiła, iż jej podjęcie stało się konieczne. Dzięki zdobytym doświadczeniom w prowadzeniu działalności na terenie zajętym przez wroga, „Hubal” doskonalił taktykę walki z okupantem. Z doświadczeń oddziału mjr. Dobrzańskiego w późniejszym okresie korzystały oddziały partyzanckie BCh i AK, które swoją działalność prowadziły na Kielecczyźnie.
Działania podejmowane przez mjr. Henryka Dobrzańskiego były nieprzychylnie odbierane przez władze Związku Walki Zbrojnej. Nawiązując kontakt z ZWZ „Hubal” liczył na podjęcie współpracy. Nie zgadzał się jednak na podporządkowanie swojego oddziału, gdyż uważał go w dalszym ciągu za oddział wydzielony Wojska Polskiego, trwający pod bronią od września 1939 roku. Mimo czynionych trudności ze strony ZWZ, Dobrzański konsekwentnie realizował postawiony sobie cel. Nie rezygnując z walki do końca pozostał wierny żołnierskiemu obowiązkowi.
Działalność oddziału mjr. „Hubala” należy zaliczyć do wyjątkowych w polskim ruchu oporu. Miała ona ogromne znaczenie moralne i polityczne, wpłynęła pozytywnie na proces kształtowania się w społeczeństwie świadomości, iż walkę należy kontynuować. Przyczyniła się w istotny sposób do przełamania nastrojów apatii i bierności panujących w społeczeństwie. Działania oddziału były jawną i skuteczną demonstracją patriotyczną, która wywarła duży wpływ na rozwój działalności konspiracyjnej na Kielecczyźnie.
Data | Wydarzenie |
Początek września 1939 | Major Henryk Dobrzański otrzymuje awans na zastępcę dowódcy 110. Pułku Ułanów. |
12.09.1939 | 110. Pułk Ułanów został skierowany do wsi Izabelin gdzie osiąga „pogotowie marszowe”. |
17.09.1939 | Zerwanie przez Związek Radziecki paktu o nieagresji i wkroczenie wojsk sowieckich na teren Polski. |
21.09.1939 | O świcie 110. Pułk Ułanów przeprawił się w miejscowości Hoża (ok. 10 km na północ od Grodna) na zachodni brzeg Niemna. |
22.09.1939 | Pułk około godziny 13.00 zatrzymał się w miejscowości Podmacharce w celu zjedzenia posiłku. Tutaj na specjalnej odprawie oficerskiej ppłk Dąbrowski podaje do wiadomości, że nie przekroczy granicy z Litwą i będzie podejmował dalszą walkę z wojskami sowieckimi. |
23.09.1939 | W rejonie wsi Krasne dochodzi do pierwszego starcia z Armią Czerwoną. Pułk traci wszystkich żołnierzy z plutonu kolarzy wraz z jego dowódcą pchor. Mościckim. |
24.09.1939 | W rejonie Dolistowa Dużego został rozbity 3 szwadron rtm. Wiktora Moczulskiego. W walce poległa część żołnierzy i dowódca szwadronu, reszta, około 56 żołnierzy, dostała się do niewoli. |
25.09.1939 | Wczesnym rankiem pułk dotarł do Tajna Podjeziornego. Liczebność pułku szacuje się w tym czasie na 2 do 3 szwadronów lub około 200 szabel. |
27.09.1939 | Zdziesiątkowany 110. Pułk Ułanów znalazł się w Janowie koło Kolna. |
28.09.1939 | Rozwiązanie 110. Pułku Ułanów w wyniku, którego pułk podzielił się na cztery grupy. Jedna z grup skupiona wokół majora Dobrzańskiego postanawia iść na pomoc Warszawie. Wieczorem grupy skupione wokół ppłk. Dąmbrowskiego, mjr. Dobrzańskiego i rtm. Bilińskiego wyruszyły w drogę, każda w swoją stronę (czwarta grupa rozeszła się do domów). |
30.09.1939 | Oddział majora Dobrzańskiego dociera do Krubek pod Warszawą. Tutaj dowiadują się, że Warszawa skapitulowała. Major ogłasza decyzję niezdejmowania munduru i przebijania się na Węgry z zamiarem dotarcia do Francji. |
01.10.1939 | Wieczorem Oddział dociera pod Maciejowice. Z majątku Podzamcze ułani pozyskują konie od mjr. Mariana Fabrycego. |
02.10.1939 | O świcie pod wsią Kraski Nowe oddział przeprawia się przez Wisłę i około południa dociera w okolice wsi Przydworzyce koło Kłody (Kielecczyzna). Stąd żołnierze prowadzeni przez Jaworskiego kierują się w stronę tras Kozienice – Góra Kalwaria, a po jej przecięciu docierają do wsi Chodków. Wieczorem Oddział toczy zwycięski bój z Niemcami pod Wolą Chodkowską. Ginie dwóch ułanów, a jeden zostaje ranny. Polegli pochowani zostają w lesie niedaleko wsi Łaszówka. Oddział kieruje się do Puszczy Kozienickiej. |
02-03.10.1939 | Po krótkim postoju w gajówce Cztery Kopce oddział rusza w dalszą drogę i dociera pod Zwoleń i zatrzymuje się w leśniczówce Miodne. Jako cel marszu major wyznacza odległy o 50 km Michałów w lasach starachowickich. W nocy ułani przekraczają szosę Radom–Zwoleń i w okolicach Tczowa staczają potyczkę z oddziałem niemieckim stacjonującym w Rawicy. Z pomocą przewodnika kierują się do wsi Wólka. O świcie przekraczają szosę Iłża–Lipsko. W Wólce dochodzi do potyczki z Niemcami. Po zebraniu podkomendnych w gajówce nieopodal wsi, major zarządzą postój, podczas którego dochodzi do ostrej wymiany zdań z rtm. Sołtykiewiczem, który opuszcza oddział. |
03.10.1939 | Postój w gajówce Klepacze. Wieczorem, w strugach ulewnego deszczu, oddział wyrusza w kierunku Gór Świętokrzyskich. Po dłuższym marszu zatrzymuje się we wsi Bór Kunowski. |
04.10.1939 | Postój we wsi. Czaty obserwują szosę Starachowice–Ostrowiec Świętokrzyski patrolowaną przez Niemców. O zmierzchu, podczas próby przejścia szosy, potyczka z oddziałem niemieckim. |
05-10.10.1939 | Kilkudniowy pobyt w Górach Świętokrzyskich. Pierwsze miejsca postoju i odpoczynku to: młyn Wspólna nad rzeką Czarna Woda koło Dąbrowy Dolnej na południe od Bodzentyna i gajówka Celiny. Podczas postoju w gajówce Podgórze major informuje żołnierzy o decyzji pozostania w kraju i prowadzeniu dalszej walki. Proponuje, by żołnierze wybrali sobie pseudonimy, sam przyjmuje pseudonim „Hubal”. Kolejne miejsca postoju to: Wola Szczygiełkowa, a po przejściu pasma Łysogór wieś Kakonin. |
10-11.10.1939 | Nocnym marszem oddział kieruje się do Puszczy Świętokrzyskiej. Po przekro-czeniu szosy Kielce–Skarżysko-Kamienna w pobliżu wsi Zalezianka, żołnierze udają się do gajówki Rosochy w lasach suchedniowskich. |
11.10.1939 | Postój w gajówce Rosochy. Major podejmuje decyzję o wymarszu w lasy włoszczowskie. Zmniejsza się liczebność oddziału. |
11-24.10.1939 | Wymarsz i pobyt oddziału w lasach włoszczowskich. Przez gajówki: Kaniów, Huta, Wyręba, Kobylaki i Stachura ułani docierają do wsi Kuźniaki, gdzie następuje postój. Po odpoczynku, lasami (obok wsi Dobrzeszów), oddział dociera do gajówki położonej na skraju wsi Jóźwików. Tam zatrzymuje się na dłuższy wypoczynek. Dalsza droga prowadzi przez Krężołek, gajówkę Kneje do wsi Zabrody. Tutaj następuje jednodniowy postój. Kolejny (trzydniowy) postój ma miejsce w leśniczówce Wysoka Góra. Po wypoczynku oddział kieruje się na północ, do wsi Szkucin, gdzie zatrzymuje się na kilka dni. |
24.10.1939 | Wymarsz oddziału (zaledwie 11 ludzi) do wsi Zychy. |
25-30.10.1939 | Kilkudniowy pobyt w Zychach u gajowego Jana Barana. Opracowanie planu organizacji Okręgu Bojowego Kielce. Przyjęcie do oddziału pięciu nowych ludzi: ppor. „Sępa”, kpr. „Lisa”, st. strz. „Gruszkę”, „Sokoła” i „Tereskę”. |
30.10.1939 | Wieczorny wymarsz oddziału w lasy suchedniowskie. Lasami radoszyckimi, mijając wieś Podlasie, oddział dociera do wsi Salachowy Bór. Następnie (mijając Królewiec i Przyłogi) zatrzymuje się o świcie we wsi Cisownik. |
01.11.1939 | Postój oddziału w Cisowniku. Popołudniowy atak Niemców na zaskoczony, pogrążony we śnie oddział. Rozproszenie oddziału i ucieczka w okoliczne lasy. Strata jedenastu koni. Zbiórka części oddziału w leśniczówce Adamek koło Cisownika. |
01-02.11.1939 | Nocny marsz oddziału do gajówki Rosochy koło wsi Szałas. |
02-11.11.1939 | Pobyt w gajówce Rosochy. Dalsze prace nad organizacją Okręgu Bojowego Kielce. Tworzenie placówek, kontakty z Organizacją Orła Białego, wyjazd „Hubala” do Kielc na rozmowy z Komendantem Okręgu Służby Zwycięstwu Polski. |
11.11.1939 | Nadciąga kompania Wehrmachtu. Major ogłasza natychmiastowy wymarsz oddziału w kierunku lasów przysuskich. Przez Sorbin, Pięty i Sobótkę oddział dociera do gajówki Długa Brzezina. Tutaj dwudniowy postój. Nawiązanie kontaktu z proboszczem w Ruskim Brodzie ks.Edwardem Ptaszyńskim. |
13-20.11.1939 | Przejście do nowego miejsca postoju w leśniczówce Huta w lasach przysuskich. Tygodniowy odpoczynek w opuszczonej leśniczówce. |
21.11.1939 | Wymarsz w lasy brudzewickie. Przez Stefanów, Rozwady, Świerczyny, Giełzów i Brzuzę oddział dociera do gajówki Ceteń. |
Koniec listopada 1939 | Pobyt „Hubala” z kilkoma ułanami w Radzicach u Jana Matysiaka. |
Koniec listopada i początek grudnia 1939 | Oddział zmienia miejsce postoju i przenosi się do leśniczówki Dęba. Po kilku dniach odpoczynku, czasowe zakwaterowanie w majątku Michała Szwejcera w Rzeczycy, następnie przejście do Stefanowa koło Studzianny. Dłuższy pobyt. Większość żołnierzy i oficerów na urlopach. Mjr Dobrzański udaje się /5.12/ do Warszawy na rozmowy z Komendantem SZP gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim. |
18.12.1939 | Rozmowa „Hubala” z gen. Karaszewiczem-Tokarzewskim. Polecenie organizowania kadry, gromadzenia broni i nie wchodzenia z Niemcami w żadne potyczki. |
20.12.1939 | Wyjazd „Hubala” z Warszawy do Kielc w celu załatwienia spraw organizacyjnych w Komendzie Okręgu SZP. |
24.12.1939 | Zbiórka oddziału w leśniczówce Bielawy. Powroty z urlopów. Przyjazd „Hubala” po wizycie w Warszawie i Kielcach do Bielaw. Uroczysty wieczór wigilijny. |
25.12.1939 | Podczas pierwszej mszy porannej w klasztorze księży Filipinów w Poświętnym – Studziannie – pasterka z obecnością dwóch Hubalczyków. |
31.12.1939 | Przejście oddziału na kwatery do Stefanowa. Przed wymarszem udział w mszy świętej w Poświętnym. Ks.Mucha z klasztoru Filipinów zostaje kapelanem oddziału. Oddział liczy szesnastu ludzi. |
Styczeń 1940 | Ciągła zmiana miejsc postoju oddziału. Terenem przemarszów i postojów są powiaty opoczyński i konecki. Kilkudniowy pobyt we Fryszerce, a następnie przejście na kwatery do Anielina. Przyjmowanie ochotników. |
31.01.1940 | Nocny wymarsz oddziału z Anielina na kwatery w Gałkach Krzczonowskich. |
01.02.1940 | Przybycie do Radzic – całodzienny odpoczynek. Wieczorem wymarsz przez Jelenię, Brzustowiec, Rożek, Rozwady i Hutę do Gałek. |
02-13.03.1940 | Przybycie oddziału na kwatery w Gałkach Krzczonowskich, gdzie żołnierze przebywają sześć tygodni. Rozbudowa oddziału. Stan zwiększył się do około 320 osób. Utworzenie pododdziałów kawalerii i piechoty. Wyjazd „Hubala” do majątku krewnych (Lubienieckich), Zameczka k. Przytyku. |
13.03.1940 | Próba rozwiązania oddziału przez ppłk. Leopolda Okulickiego „Millera”. Część żołnierzy opuszcza oddział i przechodzi do pracy konspiracyjnej. Z „Hubalem” pozostaje około siedemdziesięciu ludzi. |
14.03.1940 | Przejście pozostałej części oddziału na kwatery do Huciska. Ponowny napływ ochotników, reorganizacja. |
30.03.1940 | Zwycięski bój pod Huciskiem z batalionem niemieckiej policji. |
30-31.03.1940 | Nocny przemarsz oddziału do Szałasu przez Bolków, Wólkę Zychową, Furmanów, Niekłań, Wólkę Plebańską, Odrowąż, Odrowążek. |
31.03.1940 | Odpoczynek po dwudziestopięciokilometrowym marszu na kwaterach w Szałasie Starym. |
01.04.1940 | Bój pod Szałasem, Rogowym Słupem i Łączną. |
02.04.1940 | Próba przebicia się oddziału w Góry Świętokrzyskie. Zatrzymanie się przy gajówce Rosochy, a następnie dotarcie do wsi Kopcie, dalej lasem obok wsi Długojów, przez Podchyby oddział dociera do Kamiennej Woli. |
03.04.1940 | Dwudniowy odpoczynek w Kamiennej Woli. Rezygnacja z dotarcia w Góry Świętokrzyskie. Decyzja o powrocie do starego rejonu. |
04.04.1940 | Wieczorem oddział opuszcza Kamienną Wolę i kieruje się w kierunku Cisownika. Lasem wzdłuż wsi Matyniów, po przekroczeniu szosy Końskie–Kielce, przez Smyków, Hutę, Nalewajków i Węgrzyn żołnierze docierają na kwatery w Węgrzynie Małym. |
05.04.1940 | Przybycie na kwatery do Węgrzyna Małego – kilkudniowy postój. Do Węgrzyna przybywa wysłannik ZWZ z Końskich, przywożąc rozkaz natychmiastowego rozwiązania oddziału. |
07-08.04.1940 | Oddział opuszcza Węgrzyn. Przez Jóźwików i Skarbiec-Rogaczów dociera do Krężołka, gajówki Kneje, a następnie gajówki Wysoka Góra. |
08.04.1940 | Po odpoczynku ułani kierują się do Rybakówki Piskorzeniec – postój. |
08-09.04.1940 | W nocy oddział przenosi się do wsi Piskorzeniec. Dwudniowy postój w zabudowaniach niedaleko lasu. |
10-11.04.1940 | Nocny przemarsz do gajówki Wejze w lasach nadleśnictwa Przedbórz. Dwudniowy postój. |
13.04.1940 | Wymarsz na kolejne miejsce postoju. Lasami wzdłuż majątku Reczków, do gajówki Wacławów, dalej w rejon Diablej Góry, przez Wolicę do wsi Janikowice, następnie do wsi Borowiec, gdzie żołnierze przekraczają rzekę Czarną, a po krótkim odpoczynku kierują się do leśniczówki Zarzęcin. |
14.04.1940 | Przejście do gajówki Karolinów. Dwudniowy postój. |
16.04.1940 | Wieczorny wymarsz w lasy smardzewickie. Postój w gajówce Książ. Po przekroczeniu linii kolejowej Tomaszów Mazowiecki–Opoczno oddział (mijając Kraśnicę) rano dociera do gajówki Antoniów. |
17.04.1940 | Całodzienny postój. Wieczorem oddział wyrusza w dalszą drogę i nad ranem dociera do folwarku Królówka obok wsi Stanisławów. |
17-19.04.1940 | Kilkudniowy postój w folwarku. Oddział liczy 22 jeźdźców. |
19-20.04.1940 | Nocny marsz i postój w Szkole we wsi Ponikła u Marii Albeskiej. |
21-22.04.1940 | Nocny wymarsz oddziału na leśne obozowisko pod Wólką Kuligowską. |
22-29.04.1940 | Koczowanie w obozowisku pod Wólką Kuligowską. |
29-30.04.1940 | Oddział opuszcza leśne obozowisko i mijając młyn Stefanów, kieruje się do młyna Fryszerka nad Pilicą. Przez Mysiakowiec i Kozłów podąża pod Anielin. Zaciska się pętla niemieckiej obławy. |
30.04.1940 | O świcie oddział dociera do zagajnika pod Anielinem, gdzie następuje postój. Atak Niemców, podczas którego ginie mjr Henryk Dobrzański „Hubal”. |
Ostatnia droga (30.04.1940 | Przeniesienie ciała (lub konającego) majora z zagajnika do zagrody Laskowskich w Anielinie. Niektórzy świadkowie podają, że major żył jeszcze w chwili złożenia go na ziemi koło domu. Złożenie zwłok majora na wozie opróżnionym z obornika i odjazd w stronę Poświętnego. Wóz prowadzi pracujący u Laskowskich Władysław Tomasik. Przy wjeździe do Poświętnego od strony Studziannej, przy niewielkiej kapliczce św. Jana na skrzyżowaniu drogi Odrzywół–Inowłódz, przełożenie zwłok na oczekujący tam samochód ciężarowy. Zwłoki przenoszą byli żołnierze „Hubala” Józef Matuszczak i Marian Piasecki. U stóp wzgórza klasztornego, między kościółkiem św. Anny a ogromną rozłożystą lipą, na niewielkim placyku w cieniu lipy ustawiono ciężarówkę z ciałem poległego majora. Spędzenie mieszkańców Poświętnego i żądanie identyfikacji zwłok. Odjazd ciężarówek w kierunku Tomaszowa Mazowieckiego. Złożenie zwłok „Hubala” w garażu koszar 372 dywizji piechoty Wehrmachtu w Tomaszowie Mazowieckim. Tu urywa się ślad. |
Źródło: majorhubal.pl/index.php?d=strona_kalendarium